Θάλασσα…η θάλασσα που πήρε μαζί της την Αρετή και πέρασε από τη μια της άκρη στην άλλη τον Δρόσο και τους άλλους ήρωες / ηρωίδες του βιβλίου που διαβάσαμε πέρσι (Αγγ. Δαρλάση, Το αγόρι στο θεωρείο), αυτή που μέχρι και σήμερα, που γράφονται αυτές οι γραμμές, φυγαδεύει πρόσφυγες, αυτή η θάλασσα πρωταγωνιστεί – κυριολεκτικά- στο φετινό ανάγνωσμα μας, στο “Όταν μας άφησε η θάλασσα” της Άννας Κουππάνου (δημοσιευμένο τον Απρίλη του 2024). Είναι η θάλασσα της Κερύνειας, όπου μεγαλώνουν και παίζουν η μικρή Κατερίνα κι ο Μιχάλης, εκεί όπου βλέπουν να πέφτουν το καλοκαίρι του 1974 οι εποικιστές, είναι η θάλασσα στο λιμάνι της Λεμεσού όπου επιβιβάζονται στο πλοίο “Πάτρα” με προορισμό την Ελλάδα, είναι η θάλασσα του Αιγαίου που τους παίρνει μακριά από την πατρίδα τους για να τους μεταφέρει σε μια ξένη γι’ αυτά χώρα…

Το βιβλίο της Άννας Κουππάνου μας μιλά για μια άγνωστη πτυχή της Κυπριακής Τραγωδίας….μας μιλά για τα 400 περίπου παιδιά της Κύπρου που ασυνόδευτα ταξίδεψαν στη χώρα μας για να φιλοξενηθούν στην Ηλεία από οικογένειες και δομές. Μας μιλά για παιδιά που από τη μια μέρα στην άλλη έγιναν προσφυγόπουλα…. μια λέξη που τους πονάει και τους χαρακώνει, όπως ακριβώς και τον περσινό ήρωα μας, τον Δρόσο! Η ιστορία δυστυχώς -ξανά και ξανά- επαναλαμβάνεται, ακόμη και το 2025…

Αυτός ήταν ο ένας λόγος που επιλέχθηκε το συγκεκριμένο βιβλίο. Δεν ήταν όμως ο μόνος. Κατά τη διάρκεια της φετινής σχολικής χρονιάς το σχολείο μας, το 5ο Γυμνάσιο Αλεξανδρούπολης “Ελένη Φιλιππίδη”, αδελφοποιήθηκε με το Περιφερειακό Γυμνάσιο Κιτίου Λάρνακας Κύπρου. Στο πλαίσιο αυτής της αδελφοποίησης πραγματοποιήθηκαν ποικίλες δράσεις προκειμένου οι μαθητές και μαθήτριες του σχολείου μας να γνωρίσουν καλύτερα την ιστορία και τον πολιτισμό της Κύπρου. Γι’ αυτό και θεωρήσαμε πως η φετινή δράση φιλαναγνωσίας της Γ’ τάξης δεν μπορούσε να μην είναι αφιερωμένη στην Κύπρο και στα δεινά της. 

Όσο περιμέναμε να φτάσουν τα βιβλία, αξιοποιήσαμε τον χρόνο για να μάθουμε περισσότερα για τα ασυνόδευτα προσφυγόπουλα της Κύπρου. Ιδιαίτερα βοηθητικό υπήρξε το ντοκιμαντέρ όπου τα παιδιά εκείνα -ως ενήλικες πια- μας μιλούν για τις εμπειρίες, τα τραύματα, τα συναισθήματά τους. 

Και τα βιβλία μας φτάνουν…ώρα για unboxing! Ανοίγουμε το κουτί κι από μέσα βγαίνουν -εκτός από τα βιβλία- ένας μπόγος με κάποια ρούχα, μια πλεξούδα, ένα τετράδιο με ένα μολύβι, μια φωτογραφία με μια διεύθυνση στην πίσω της πλευρά. Αρχίζουμε τις υποθέσεις, προσπαθούμε να συνδέσουμε και να συνδυάσουμε τα αντικείμενα, να τα εντάξουμε στα ιστορικά γεγονότα.

Μοιράζονται τα βιβλία και τα τετράδια εργασιών. Ξεφυλλίζουμε τα βιβλία, μελετάμε το εξώφυλλο, διαβάζουμε το σημείωμα στο οπισθόφυλλο. Ξεφυλλίζουμε τα τετράδια εργασιών με εργασίες δημιουργικής γραφής, εικαστικής δημιουργίας, συνεργατικές για παρουσίαση ή κριτική προσέγγιση ιστορικών πτυχών, κάποιες “δώρα” της συγγραφέως, από τα διαδικτυακά εργαστήριά της στα οποία  οι διδάσκουσες είχαμε τη χαρά και τιμή να συμμετάσχουμε. 

Και μετά; Μετά μας παρασέρνει κι εμάς το κύμα και μας πάει μια μπρος, μια πίσω…βουτάμε βαθιά στην ανάγνωση για να συναντήσουμε τις ηρωίδες και τους ήρωές μας, να γνωρίσουμε τα μέρη τους, τους ανθρώπους τους, την καθημερινότητά τους. Να γνωρίσουμε την Κερύνεια, την ακτή όπου βγάζουν χταπόδια, την οικογένειά τους, τον φίλο τους τον Αλί, τη φίλη τους τη Μπαχάρ, το σχολείο και τον δάσκαλό τους, το ανθρωποπούλι.  Να μάθουμε για το πανηγύρι του Χριστοσώτηρου και του Αγίου Γεωργίου. Σηκώνουμε για λίγο τα μάτια από τις γραμμές του βιβλίου κι όταν ξανακοιτάμε τις σελίδες τους το κύμα μας έχει πάρει και μας έχει βάλει σ’ ένα φορτηγό ή σ’ ένα πλοίο και μας πάει σε ένα χωριό μακριά από το χωριό τους, σε μια χώρα μακριά από τη χώρα τους, δική τους αλλά και ξένη, σε οικογένειες άλλες κι ανθρώπους άγνωστους, που όμως θα γίνουν οι δικοί τους άνθρωποι. Μας συγκλονίζει η παράλληλη αφήγηση της κ. Άντρη, της κ. Σταυρούλας και της κ. Γιώτας, των συνοδών εκπαιδευτικών από το αδελφοποιημένο Γυμνάσιο του Κιτίου, που όταν επισκέπτονται το σχολείο και την τάξη μας, μοιράζονται μαζί μας αντίστοιχες ιστορίες, που οι ίδιες ή δικά τους πρόσωπα έχουν βιώσει, καθώς κι ένα ποίημα που συμπυκνώνει όλο τον πόνο της κυπριακής τραγωδίας, το “Κλειδί” της Κλαίρης Αγγελίδου .

Λυπούμαστε μαζί με την Κατερίνα και τον Μιχάλη, αγωνιούμε μαζί τους, συμπάσχουμε και συμμεριζόμαστε τον καημό τους, για τον αποχωρισμό, την προσφυγιά, την απώλεια. Κι η ενσυναίσθηση αυτή γεννά πάρα πολλά κείμενα, κείμενα όμορφα, συγκινητικά, αληθινά, βιωματικά με κατάθεση ψυχής. Παραθέτουμε ενδεικτικά κάποια απ’ αυτά στην παρακάτω συλλογή.

Οι πολλές και πανέμορφες εικόνες που κοσμούν το κείμενο της Άννας Κουππάνου μετουσιώνονται σε σχέδια ζωγραφισμένα με το χέρι ή μικρούς πίνακες που δημιουργούνται με τη βοήθεια της Τεχνητής Νοημοσύνης. Η ηρωίδα μας, η Κατερίνα, αποκτά δικό της λογαριασμό στο Instagram ώστε μέσα από αυτές τις εικόνες και το σχετικό κείμενο να περάσει τα μηνύματά της, για το νησί της, για τη βία, για τον πόλεμο, για την προσφυγιά.

Το αναγνωστικό αυτό ταξίδι μας ωρίμασε, όπως την Κατερίνα, που νιώθει μέσα της και μωρό και μεγάλη, μας έμαθε την αξία του “μαζί”, μας έφερε αντιμέτωπους/ες με τη σκληρότητα, αλλά και την ευγένεια και την μεγαλοψυχία των ανθρώπων, μας δίδαξε την πίστη και την ελπίδα.

Κυρία Κουππάνου, σας ευχαριστούμε γι’ αυτό το ταξίδι. Ήταν μαγικό, αποκαλυπτικό και λυτρωτικό!

Υπεύθυνες εκπαιδευτικοί της δράσης:

Μασάλη Ζηνοβία, Μηταλάκη Βασιλική, Τριανταφύλλου Χρυσούλα