Η εφηβεία είναι μια κρίσιμη περίοδος της ανθρώπινης ανάπτυξης, κατά την οποία η σωματική, ψυχική και κοινωνική εξέλιξη βρίσκονται σε πλήρη εξέλιξη. Στην εφηβική ηλικία,  το σώμα και ο εγκέφαλος απαιτούν αυξημένες ποσότητες ενέργειας και θρεπτικών συστατικών προκειμένου να υποστηρίξουν τις διαδικασίες ανάπτυξης, την ενίσχυση των μυών και των οστών, και την ωρίμανση του νευρικού συστήματος. Οι διατροφικές συνήθειες κατά την εφηβεία έχουν σημαντική επίδραση στην υγεία, όχι μόνο κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης, αλλά και στην ενήλικη ζωή, καθορίζοντας τη γενικότερη ευημερία και την πρόληψη χρόνιων νοσημάτων.

Διατροφικές Ανάγκες και Ελλείψεις κατά την Εφηβεία

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (2021), οι έφηβοι έχουν αυξημένες ανάγκες σε θρεπτικά συστατικά όπως σίδηρος, ασβέστιο, ψευδάργυρο, βιταμίνη D, και βιταμίνες του συμπλέγματος Β λόγω της ταχείας ανάπτυξης και της αύξησης της μυϊκής μάζας. Ειδικότερα, τα κορίτσια παρουσιάζουν μεγαλύτερο κίνδυνο έλλειψης σιδήρου, λόγω της εμμήνου ρύσεως και της αυξημένης ανάγκης για αυτό το μικροθρεπτικό συστατικό [1]. Η έλλειψη σιδήρου μπορεί να οδηγήσει σε αναιμία, η οποία επηρεάζει την ενεργητικότητα, τη συγκέντρωση και την απόδοση στο σχολείο.

Αναφορικά με το ασβέστιο, μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο American Journal of Clinical Nutrition (2016) τονίζει ότι η επαρκής πρόσληψη ασβεστίου κατά την εφηβεία είναι ζωτικής σημασίας για τη δημιουργία ισχυρών οστών και την πρόληψη της οστεοπόρωσης στην ενήλικη ζωή. Δυστυχώς, η κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων, που είναι κύρια πηγή ασβεστίου, παραμένει χαμηλή σε πολλές χώρες, και ειδικά στις διατροφικές συνήθειες των εφήβων [2].

Επίδραση της Διατροφής στην Ψυχική Υγεία και τη Γνωστική Λειτουργία

Η διατροφή των εφήβων δεν επηρεάζει μόνο τη σωματική υγεία, αλλά έχει και καθοριστική σημασία για τη ψυχική υγεία και τη γνωστική απόδοση. Η ανεπάρκεια ορισμένων θρεπτικών συστατικών, όπως τα ω-3 λιπαρά οξέα, η βιταμίνη D και ο ψευδάργυρος, έχει συνδεθεί με αυξημένα επίπεδα άγχους, κατάθλιψης και ψυχικών διαταραχών σε εφήβους. Σύμφωνα με μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nutritional Neuroscience (2017), η ανεπάρκεια ω-3 λιπαρών οξέων έχει συσχετιστεί με διαταραχές διάθεσης και γνωστική δυσλειτουργία, ενώ η διατροφή πλούσια σε αυτά τα λιπαρά οξέα ενδέχεται να προσφέρει προστασία κατά της κατάθλιψης [3].

Επιπλέον, η βιταμίνη D, που παράγεται κυρίως μέσω της έκθεσης στον ήλιο, είναι ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη του εγκεφάλου και τη διαχείριση της διάθεσης. Μελέτες, όπως αυτή που δημοσιεύθηκε στο Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry (2015), δείχνουν ότι οι έφηβοι με χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D εμφανίζουν υψηλότερα ποσοστά ψυχιατρικών διαταραχών, όπως άγχος και κατάθλιψη [4].

Κίνδυνοι Υπερκατανάλωσης Επεξεργασμένων Τροφίμων

Η διατροφή των εφήβων συχνά περιλαμβάνει μεγάλη ποσότητα επεξεργασμένων τροφίμων, τα οποία είναι πλούσια σε κορεσμένα λιπαρά, ζάχαρη και αλάτι. Η υπερκατανάλωση αυτών των τροφίμων έχει συνδεθεί με τον αυξανόμενο αριθμό περιπτώσεων παχυσαρκίας στους εφήβους. Σύμφωνα με μια συστηματική ανασκόπηση στο American Journal of Clinical Nutrition (2019), η υπερκατανάλωση τροφίμων υψηλών θερμίδων και χαμηλής θρεπτικής αξίας είναι σημαντικός παράγοντας κινδύνου για την ανάπτυξη μεταβολικών νοσημάτων όπως ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 και η υπέρταση [5].

Η παχυσαρκία κατά την εφηβεία έχει και σημαντικές κοινωνικές και ψυχολογικές επιπτώσεις, καθώς σχετίζεται με μειωμένη αυτοεκτίμηση, κατάθλιψη και απομόνωση. Επιστημονικές μελέτες όπως αυτή του The Lancet (2018) καταδεικνύουν ότι η πρώιμη εμφάνιση της παχυσαρκίας μπορεί να προδιαθέτει για χρόνιες παθήσεις στην ενήλικη ζωή, όπως οι καρδιοπάθειες [6].

Ο Ρόλος της Μεσογειακής Διατροφής στην Υγεία των Εφήβων

Η Μεσογειακή διατροφή, η οποία περιλαμβάνει υψηλή κατανάλωση φρούτων, λαχανικών, ψαριών, ελαιολάδου και πλήρων δημητριακών, έχει συσχετιστεί με σημαντικά οφέλη για την υγεία των εφήβων. Μελέτες που δημοσιεύθηκαν στο Journal of Nutrition (2018) και στο British Journal of Nutrition (2020) δείχνουν ότι η τήρηση της Μεσογειακής δίαιτας μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιομεταβολικών παραγόντων κινδύνου και βελτιώνει τη συνολική υγεία και την ψυχική ευεξία των εφήβων [7][8].

Συμπεράσματα και Στρατηγικές Παρέμβασης

Η διατροφή κατά την εφηβεία παίζει καθοριστικό ρόλο στη μακροπρόθεσμη υγεία, την ανάπτυξη και την ψυχική ευεξία. Η ενσωμάτωση υγιεινών διατροφικών συνηθειών σε αυτή την κρίσιμη περίοδο της ζωής μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη διατροφικών ελλείψεων, παχυσαρκίας και άλλων μεταβολικών διαταραχών, ενώ παράλληλα ενισχύει τη γνωστική λειτουργία και την ψυχική υγεία.

Είναι απαραίτητο να ενισχυθούν τα προγράμματα εκπαίδευσης και διατροφικής ενημέρωσης για τους εφήβους, προκειμένου να κατανοήσουν την αξία της ισχυρής διατροφικής βάσης και να υιοθετήσουν υγιεινές συνήθειες που θα τους ακολουθούν σε όλη τη ζωή τους.

Βιβλιογραφία

[1] World Health Organization. (2021). Adolescent nutrition: A review of the situation in selected South-East Asian countries. https://www.who.int

[2] Heaney, R. P. (2016). Calcium and bone health in adolescence. American Journal of Clinical Nutrition, 104(3), 501-508.

[3] Larrieu, T., et al. (2017). Omega-3 fatty acids and mood disorders in children and adolescents. Nutritional Neuroscience, 20(6), 320-331.

[4] Anglin, R. E., et al. (2015). Vitamin D and psychiatric disorders in children and adolescents: A systematic review. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 54(5), 353-359.

[5] Avenell, A., et al. (2019). Systematic review of the effects of dietary interventions on obesity in children and adolescents. American Journal of Clinical Nutrition, 110(2), 379-390.

[6] Di Cesare, M., et al. (2018). The epidemiology of obesity: A big picture. The Lancet, 382(9892), 1513-1522.

[7] Godos, J., et al. (2018). Adherence to the Mediterranean diet and health outcomes in children and adolescents. Journal of Nutrition, 148(1), 147-156.

[8] García-Hermoso, A., et al. (2020). Mediterranean diet and its impact on child and adolescent health: A systematic review. British Journal of Nutrition, 123(3), 298-306.

Επιμέλεια άρθρου: Καρτερολιώτη Χρυσαυγή Εκπαιδευτικός ΠΕ88.04, Msc,Med