Η ραγδαία ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης (ΤΝ) έχει επιφέρει θεμελιώδεις αλλαγές σε πολλούς τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας, με την εκπαίδευση να μην αποτελεί εξαίρεση. Ιδιαίτερα ανησυχητική —και ταυτόχρονα ενδιαφέρουσα— είναι η επίδραση που ασκεί η ΤΝ στην εφηβική ηλικία, μια περίοδο καθοριστική για τη διαμόρφωση της προσωπικότητας, της σκέψης και των κοινωνικών δεξιοτήτων των νέων.
Η χρήση εφαρμογών ΤΝ, όπως οι συνομιλιακές πλατφόρμες (π.χ. ChatGPT), τα εργαλεία αυτόματης συγγραφής και οι δημιουργικές εφαρμογές, έχει διεισδύσει στην καθημερινότητα των εφήβων. Από μία σκοπιά, αυτό αποτελεί θετική εξέλιξη: οι μαθητές έχουν τη δυνατότητα να αναζητούν πληροφορίες, να ενισχύουν την κατανόηση δύσκολων εννοιών και να καλλιεργούν δεξιότητες όπως η δημιουργικότητα και η καινοτομία. Σύμφωνα με μελέτες, όταν χρησιμοποιείται ορθά, η ΤΝ μπορεί να λειτουργήσει υποστηρικτικά στη μαθησιακή διαδικασία, προσφέροντας προσωποποιημένη υποστήριξη και προσαρμοσμένη ανατροφοδότηση.
Ωστόσο, η αλόγιστη χρήση των εργαλείων ΤΝ ενδέχεται να έχει σοβαρές επιπτώσεις στη γνωστική και ψυχοκοινωνική ανάπτυξη των εφήβων. Η ευκολία εύρεσης έτοιμων απαντήσεων υπονομεύει την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης και της πνευματικής αυτενέργειας, που αποτελούν πυρήνα της σύγχρονης παιδείας. Οι μαθητές διατρέχουν τον κίνδυνο να μετατραπούν από ενεργοί ερευνητές της γνώσης σε παθητικούς αποδέκτες πληροφοριών.
Παράλληλα, η συστηματική χρήση εφαρμογών ΤΝ σε βάρος της άμεσης ανθρώπινης επικοινωνίας μπορεί να περιορίσει την ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων, όπως η ενσυναίσθηση, η συνεργασία και η επίλυση συγκρούσεων. Σε μια περίοδο όπου η ανάγκη για αλληλεπίδραση με συνομηλίκους είναι ιδιαίτερα αυξημένη, η ψηφιακή μεσολάβηση μπορεί να αποξενώσει τους εφήβους από την πραγματικότητα και να ενισχύσει φαινόμενα απομόνωσης ή κοινωνικής ανασφάλειας.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο ρόλος της οικογένειας καθίσταται ιδιαίτερα κρίσιμος. Οι γονείς καλούνται να διαδραματίσουν ενεργό και υποστηρικτικό ρόλο, όχι μέσω ελέγχου ή απαγορεύσεων, αλλά μέσα από τον ουσιαστικό διάλογο, την κατανόηση και την καθοδήγηση. Είναι σημαντικό να δημιουργηθεί ένα περιβάλλον στο οποίο οι έφηβοι θα μπορούν να συζητούν τις εμπειρίες τους με την τεχνολογία, να ενθαρρύνονται στην υπεύθυνη χρήση της και να ενισχύονται στη διαμόρφωση προσωπικής κρίσης απέναντι σε αυτήν.
Η τεχνητή νοημοσύνη δεν αποτελεί ούτε πανάκεια ούτε απειλή από μόνη της. Είναι ένα εργαλείο με τεράστιες δυνατότητες, το οποίο οφείλουμε να διδάξουμε στους νέους πώς να χειρίζονται υπεύθυνα. Η εκπαίδευση και η οικογένεια, ως βασικοί πυλώνες διαμόρφωσης της νέας γενιάς, καλούνται να λειτουργήσουν συμπληρωματικά, προκειμένου να διασφαλίσουν ότι η τεχνολογία δεν θα υποκαταστήσει τη σκέψη, αλλά θα την ενισχύσει.
Καρτερολιώτη Χρυσαυγή
Εκπαιδευτικός ΠΕ88.04, Msc,Med
