Η νουβέλα “Λευκές Νύχτες” δημοσιεύτηκε το 1848 και είναι ένα από τα πιο ποιητικά και συναισθηματικά φορτισμένα έργα του σπουδαίου Ρώσου συγγραφέα Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι. Με φόντο την Αγία Πετρούπολη, στην οποία ο Ντοστογιέφσκι τοποθετεί συχνά τις ιστορίες του, η νουβέλα εξετάζει τη μοναξιά, την απομόνωση και την επιθυμία για αγάπη μέσω του ψυχισμού ενός ήρωα που ζει στο περιθώριο της κοινωνίας και των ανθρώπινων σχέσεων.
Υπόθεση: Η ιστορία ακολουθεί έναν ανώνυμο αφηγητή, έναν νέο άνδρα που περνά τις μέρες του στη μοναξιά, βυθισμένος σε μια εσωτερική απόγνωση, ενώ θέλει αλλά δεν μπορεί να συνδεθεί με τους άλλους ανθρώπους. Ο ήρωας βρίσκεται στην πόλη κατά τη διάρκεια των λευκών νυχτών που ονομάζονται έτσι γιατί είναι πιο φωτεινές και μαγικές. Μια από αυτές τις νύχτες, καθώς περιπλανιέται στην πόλη συναντά τη Νάστενκα, μια νεαρή κοπέλα που έχει έρθει πρόσφατα στην Πετρούπολη και ζει μια ζωή επίσης, γεμάτη μοναξιά και απογοήτευση. Αρχικά, ο πρωταγωνιστής γίνεται φίλος της Νάστενκας και την υποστηρίζει ακολουθώντας την στην προσπάθειά της να επανενωθεί με τον αγαπημένο της. Κι ενώ εκείνη του αποκαλύπτει τα συναισθήματά της και τη θλίψη της, ο ήρωάς μας την ερωτεύεται και ζει για πρώτη φορά μια βαθύτερη ευτυχία. Δεν τολμά όμως να εκφράσει τον έρωτά του και τα συναισθήματά του προς αυτήν, δεν καταφέρνει να λυτρωθεί από τη μοναξιά του και από τον κόσμο των ιδεαλιστικών του φαντασιώσεων.
Η ιστορία κορυφώνεται με τη βαθιά απογοήτευση του ήρωα καθώς η Νάστενκα ξαναγυρνάει στον αγαπημένο της αφήνοντας τον μόνο και πολύ θλιμμένο “… ύστερα, χωρίς να μου πει τίποτα, έτρεξε πάλι σε αυτόν, τον έπιασε από τα χέρια και τον τράβηξε κοντά της. Στεκόμουν επί ώρα και τους κοιτούσα που απομακρυνόταν… Στο τέλος χάθηκαν από τα μάτια μου. Οι νύχτες μου τέλειωσαν το πρωί”. Μετά την τελευταία νύχτα, τα χρώματα γύρω του έχουν χαθεί. Όλα του φαίνονται πλέον πολύ άσχημα και άδεια χωρίς το φως που του χάριζε η Νάστενκα. Ο φόβος τον κατακλύζει καθώς αναρωτιέται για το μέλλον του που φαντάζει μοναχικό και δυσοίωνο “… μπορεί πάλι μπροστά μου να πέρασε γρήγορα απειλητική και μελαγχολική όλη η προοπτική του μέλλοντός μου, και είδα τον εαυτό μου όπως είμαι τώρα, ακριβώς δεκαπέντε χρόνια μετά, γερασμένο στο ίδιο δωμάτιο…”
Τα θέματα και η φιλοσοφία του έργου.
Στις Λευκές Νύχτες, ο Ντοστογιέφσκι εμβαθύνει σε θέματα διαχρονικά και πάντα επίκαιρα όπως η μοναξιά, η ελπίδα, η απογοήτευση και η ανθρώπινη ανάγκη για επικοινωνία. Ο αφηγητής που παραμένει ως το τέλος ανώνυμος, είναι ένας χαρακτήρας γεμάτος από εσωτερικές συγκρούσεις, ιδεαλιστής και ταυτόχρονα εγκλωβισμένος στις φαντασιώσεις του. Ζει στον κόσμο του κατασκευάζοντας έναν φανταστικό έρωτα με την προσγειωμένη και ρεαλίστρια Νάστενκα που τολμά να ρισκάρει και να διεκδικήσει την ευτυχία της. Πόσοι άραγε άνθρωποι υπάρχουν και σήμερα που ζουν μόνοι ιδίως στις απρόσωπες μεγαλουπόλεις, εγκλωβισμένοι στον εαυτό τους όπως ο ανώνυμος αφηγητής μας; Πόσοι άνθρωποι γύρω μας δεν τολμούν να εκφράσουν τα συναισθήματά τους από ανασφάλεια ή από τον φόβο της απόρριψης; Κι από την άλλη, πόσα κορίτσια όπως η Νάστενκα δεν μπορούν να ξεπεράσουν έναν έρωτα και επιστρέφουν σε αυτόν με την πρώτη ευκαιρία; Το τέλος της νουβέλας επιβεβαιώνει και μια ακόμη αλήθεια: πώς στη ζωή μας η ευτυχία είναι στιγμές όπως αυτές που χάρισε η Νάστενκα στον μοναχικό και ονειροπόλο αφηγητή μας “ …ας είσαι ευλογημένη για τις στιγμές της ευτυχίας και της ευδαιμονίας που έδωσες σε μια άλλη μοναχική καρδιά που σε ευγνωμονεί! Θεέ μου! Ένα ολόκληρο λεπτό ευδαιμονίας! Λίγο είναι άραγε αυτό έστω και για μια ολόκληρη ανθρώπινη ζωή;…
Τι κρατά λοιπόν από τη γνωριμία του με τη Νάστενκα ο ονειροπόλος αφηγητής; Την τρυφερότητα αλλά και την πίκρα που του προκάλεσε ο ανεκπλήρωτος έρωτας, την πολύτιμη επαφή με ένα ξεχωριστό άτομο που συγκλονίζει και είναι αρκετή για να μας αλλάξει και να μας γεμίσει εφόδια για το υπόλοιπο της ζωής μας.
Συμπέρασμα ή γιατί σας προτείνουμε να διαβάσετε τη νουβέλα “Λευκές Νύχτες”
Πρόκειται για ένα κλασικό λογοτεχνικό έργο που θα αποκαλούσαμε ανατομία της ανθρώπινης ψυχής. Κι όπως όλα τα έργα του Ντοστογιέφσκι, προσφέρει στον αναγνώστη έναν καθρέφτη της ανθρώπινης ύπαρξης που είναι γεμάτη αντιφάσεις και υπαρξιακές αγωνίες. Η γραφή του Ντοστογιέφσκι είναι εξαιρετικά εκφραστική και η ένταση των συναισθημάτων μεταδίδεται με επιδέξιο τρόπο στον αναγνώστη. Το έργο αποπνέει μια έντονη ατμόσφαιρα νοσταλγίας και ευαισθησίας. Η συνεχόμενη σύγκρουση ανάμεσα στις φαντασιώσεις του αφηγητή και στα πραγματικά συναισθήματα των άλλων χαρακτήρων δίνει μια συναρπαστική δραματικότητα στην αφήγηση που κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον μας μέχρι το τέλος της ιστορίας.
Γεωργιάδη Νικολέτα, Προύσαλη Μαρία, μέλη της δημοσιογραφικής ομάδας.
